Ortodoncja

Leczenie ortodontyczne stosowane jest w przypadkach nieprawidłowego zgryzu, potocznie przez pacjentów nazywanego krzywymi zębami. Istnieje kilkanaście różnych wad zgryzu, które mogą być wywoływane przez różnego rodzaju czynniki – od złych nawyków w dzieciństwie, szkodzących prawidłowemu rozwojowi szczęk, przez choroby przebyte jako dziecko, aż po choroby uwarunkowane genetycznie.

Istotne jest to by mieć świadomość, że wady zgryzu najczęściej spowodowane są występowaniem nieprawidłowych nawyków w dzieciństwie, gdyż wtedy kształtuje się układ narządu żucia. Jednak odpowiednia kontrola rodziców i praca z dzieckiem są w stanie skutecznie je wyelminować.

Leczenie ortodontyczne dzielimy na:

• leczenie aparatami ruchomymi – stosowane w przypadku dzieci, u których narząd żucia cały czas się rozwija tzn. szczęka i żuchwa cały czas jeszcze rosną i nie wyrznięte są wszystkie zęby stałe; są to aparaty w postaci akrylowej płytki (w wybranym przez dziecko kolorze) ze spacjalnymi metalowymi klamrami, które utrzymują cały aparat na zębach; noszone są kilka/kilkanaście godzin dziennie
• leczenie aparatami stałymi – stosowane jest u młodzieży z zakończonym rozwojem narządu żucia oraz u dorosłych; są to aparaty w postaci naklejanych małych zameczków na zęby, do których następnie przymocowywana jest linka/drucik

W obu przypadku podstawową zasadą leczenia jest stosowanie sił o różnym natężenie, które naciskając na zęby stopniowo, bardzo powoli je przesuwają ustawiając w miejscu dla nich przeznaczonym. Takie leczenie może trwać nawet kilka lat, choć najczęściej są to średnio 2 lata.

Konsultacja ortodontyczna

Lekarz ortodonta przez rozpoczęciem leczenia zapoznaje się z pacjentem, przeprowadza wywiad by znaleźć przyczynę problemu i poznać ewentualne szkodliwe nawyki pacjenta, które będzie trzeba wyeliminować.

Niezbędnym elementem wizyty jest również badanie jamy ustnej, jak i oglądanie twarzy pacjenta z przodu i z profilu w celu określenia rodzaju zaburzenia oraz stopnia zaawansowania.

Kolejnym podstawowym elementem wizyty jest pobranie wycisków szczęki i żuchwy, na podstawie których zostaną wykonane modele gipsowe odzwierciedlające sytuację panującą w jamie ustnej. Umożliwią one zaplanowanie odpowiedniego schematu leczenia.

Pierwszą wizytę u ortodonty należy traktować jako konsultację, gdyż lekarz informuje pacjenta/rodziców o charakterze wady oraz najczęstszym sposobie leczenie takiego zaburzenia. Są te jednak informacje wstępne, gdyż dokładny plan leczenia ortodonta może przedstawić dopiero po analizie modeli diagnostycznych (wykonanych na podstawie pobranego wycisku) oraz zdjęć rentgenowskich, jak pantomogram i zdjęcie celadometryczne (których wykonanie zleci).

Dopiero zestawiając wszystkie informacje uzyskane na wizycie oraz wyniki analizy modeli i zdjęć ortodonta może ustalić metodę leczenia oraz zaplanować najlepszy moment na jego rozpoczęcie. U młodszych dzieci czasami warto poczekać do momentu skoku wzrostowego, gdyż leczenie zastosowane w tym momencie (w przypadku niektórych wad) będzie trwało znacznie krócej. O tym jednak decyduje tylko i wyłącznie ortodonta.

Zaplanowanie leczenia

Wizyta ta polega na omówieniu z pacjentem zaproponowanej metody leczenia, przedstawieniu wszystkich wskazań jakie pacjent będzie musiał przestrzegać, aby leczenie miało sens.

Dodatkowo lekarz przedstawia zarys kosztów jakie pacjent będzie musiał ponieść. W przypadku aparatów stałych jest to istotny element, gdyż koszty nie są niestety małe. Pacjent na tej wizycie ma również możliwość wyboru rodzaju aparatu stałego (metalowy – najczęściej stosowany, porcelanowy – czyli tzw kosmetyczny, bądź lingwalny – zakładany na powierzchnię zębów od strony języka).

Założenie aparatu

Zakładanie apartu stałego polega na naklejeniu na zęby małych zamków za pomocą specjalnego nieszkodliwego kleju, a następnie połączeniu ich linką/drucikiem. Niezwykle ważne jest precyzyjne przyklejenie zamków, gdyż ma to znaczenie dla przebiegu leczenia i efektu końcowego. Jest to procedura zupełnie niebolesna i trwająca zazwyczaj około godziny w przypadku obu łuków (tzn. górnego i dolnego).

Jeżeli metodą leczenie będzie aparat ruchomy ortodonta oddaje pacjentowi przygotowany przez technika aparat i instruuje rodziców dziecka jak należy goo użytkować, ile razy dziennie należy go nosić.

Nieodłącznym elementem wizyty jest poinstruowanie pacjenta o konieczności przestrzegania higieny jamy ustnej i odbywania wizyt kontrolnych. Ortodonta pokazuje jak oczyszczać zęby tak by nie uszkodzić aparatu, a jednocześnie dokładnie usunąć resztki pokarmowe.

Wizyty kontrolne

Należy sobie uświadomić, że założony aparat ortodontyczny nie jest już końcem leczenia i tylko czekaniem na efekty, a wręcz przeciwnie to jest dopiero początek. Teraz konieczne są regularne wizyty kontrolne u ortodonty, który obserwując zmiany w jamie ustnej – postępy leczenia – odpowiednio aktywuje aparat (zarówno stały, jak i ruchomy).

Aparat nie jest w stanie sam wyleczyć wady – niezbędna jest kontrola ze strony specjalisty, gdyż tylko on jest w stanie odpowiednio poprowadzić leczenie.

Pacjent z założonym aparatem pozostając przez długi okres czasu bez kontroli ortodonty może narazić się na znaczne przedłużenie leczenia, a co za tym idzie na większe koszty.

Wizyty kontrolne przy aparatach stałych wskazane są co 4-6 tyg., natomiast w przypadku aparatów ruchomych co 2-3 miesiące.

Leczenie retencyjne/stabilizacyjne

Następuje po okresie koniecznym do wyleczenia wady zgryzu.

Zdejmowany jest aparat stały, który był odpowiedzialny za aktywną fazę leczenia, a zakładany jest aparat retencyjny, który od tej pory odpowiadać będzie za utrzymanie wyników leczenia.

W przypadku leczenia aparatem ruchomym najczęściej dalej jest on aparatem retencyjnym, tylko już bez aktywowanych elementów i o ograniczonej potrzebie noszenia.

Standardowe – metalowe

• najczęściej stosowane
• dzielone są na aparaty z zamkami tradycyjnymi i zamkami ‚mini’, czyli mniejszymi od poprzednich (szczególnie wskazanymi u osób z małymi zębami)

aparat metalowy z zamkami „mini”

Antyalergiczne – tytanowe

• dla pacjentów alergicznych
• wykonane są ze stopów tytanu przez co wykazują wysoką biokompatybilność
• nie zawierają niklu, dlatego wskazane są u osób zgłaszających w wywiadzie uczulenie

Estetyczne

• Przeznaczone dla osób pragnących jak najbardziej zmniejszyć widoczność aparatu.
• Można dobrać kolor zamków do koloru zębów, przez co wykazują one wysoką estetykę
• Zamki aparatów estetycznych są jednak trochę większe niż standardowe metalowe i bardziej wypukłe
• Należy stosować tzw. białą dietę, czyli unikać pokramów i napojów przebarwiających, a także niewskazane jest palenie, gdyż powoduje to przebarwianie się ligatur dając nieładny efekt estetyczny
• Ze względu na przezierność można je podzielić na:
  • ceramiczne, ceramiczno-kompozytowe, bądź porcelanowe (mniej przezierne)
  • szafirowe, bądź kryształowe (bardziej przezierne)

na górnym łuku aparat estetyczny, a na dolnym metalowy (często stosowane rozwiązanie)

Samoligaturujące

• w aparacie tym nie stosuje się ligatur, gdyż łuk utrzymywany jest w zamku za pomocą specjalnej ‚klapki’, która się w nim znajduje
• brak ligatur powoduje zminimalizowanie tarcia, co w połączeniu z zastosowaniem biologicznie zbalansowanych sił skraca czas leczenia i pozwala na rzadsze wizyty kontrolne (nawet raz na 3 miesiące)
• mniejsze tarcie odpowiada również za zmniejszenie dolegliwości bólowych i dyskomfortu towarzyszącego leczeniu ortodontycznemu
• mniejsze wymiary zamków ułatwiają natomiast utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej
• zamki mogą być zarówno metalowe, jak i formie zamków estetycznych
• w niektórych sytuacjach klinicznych zastosowanie aparatu samoligaturującego pozwala na uniknięcie konieczności usuwania zębów przed leczeniem

Lingwalne (językowe)

• zamki do tego apratu wykonywane są indywidualnie dla każdego pacjenta w specjalistycznym laboratorium w Niemczech na podstawie wcześniej pobranego wycisku
• zamki wykonane są ze złota z dodatkiem irydu i klejone są na powierzchni językowej zębów, przez co są niewidoczne
• pacjenci bardzo szybko przyzwyczają się do ich noszenia, gdyż zamki są płaskie
• ze względu na fakt, iż siła przyłożona znajduje się blisko centrum oporu, zęby szybciej się przemieszczają; natomiast stosowanie cienkich łuków znacznie zmniejsza dolegliwości bólowe
• aparaty te niestety posiadają znacznie wyższą cenę niż aparaty standardowe, bądź samoligaturujące

Przezroczyste

• Aparat ma postać przezroczystych nakładek na zęby, które są wyjmowane, a nie cementowane na stałe

Aparat stały zbudowany jest z:

• zamków, które nakleja się na zęby przy użyciu specjalnego kleju
• łuku w postaci drutu przymocowanego do zamków za pomocą ligatur, który wywiera precyzyjną siłę na poszczególne zęby, przez co mogą być one przesuwane, bądź obracane wokół własnej osi
• ligatur – elementów, które utrzymują łuk w zamkach, najczęściej są to tzw. gumeczki, których kolor możemy sobie wybierać

Leczenie ortodontyczne jest zazwyczaj leczeniem długotrwałym, skomplikowanym, wymagającym dużo kosztów i denterminacji ze strony pacjentów, dlatego istotne jest by odpowiednio się do niego przygotować.

Zdrowe zęby

Aby móc rozpocząć leczenie ortodontyczne aparatem stałym wszystkie zęby powinny być zdrowe i wolne od próchnicy. Niezwykle istotne jest więc udanie się wcześniej do lekarza dentysty w celu wyleczenia wszystkich ubytków próchnicowych i stanów zapalnych miazgi.

Motywacja

Aby leczenie ortodontyczne miało sens pacjent musi mięc odpowiednie pozytywne nastawienie, gdyż będzie wymagało to od niego dużo cierpliwości i współpracy. Pacjent, który będzie zaniedbywał wizyty kontrolne może narazić się na znaczne przedłużenie czasu leczenia, a w związku z tym na większe koszty.

Higiena

Odpowiedzialność pacjenta powinna się też przekładać na sposób przeprowadzenia higieny jamy ustnej, która przy aparatach szczególnie stałych wymaga znacznie więcej pracy i zaangażowania. Więcej o higienie podczas użytkowania aparatu przeczytasz tutaj.

Cierpliwość

Leczenie ortodontyczne jest długotrwałe i widoczne efekty można uzyskać często dopiero po kilku tygodniach/miesiącach, a na końcowy wynik należy czekać czasami nawet do trzech lat. Wymaga to od pacjenta dużo cierpliwości i niezniechęcania się.

Wybór lekarza

Ze względu na czas trwania leczenia ortodontycznego, fakt, że wykazuje wysokim poziom trudności, jak i często jego podjęcie podyktowane jest uzyskaniem lepszego wyglądu estetycznego wybór lekarza ortodonty nie powinien być przypadkowy. Warto zasięgnąć rady znajomych, którzy byli poddani takiemu leczeniu, zapytać się swojego lekarza dentysty, bądź poszukać na forach stomatologicznych komentarzy ludzi wypowiadających się na temat swoich ortodontów.

Koszty

Leczenie ortodontyczne refundowane jest jedynie do 13 roku życia i obejmuje leczenie aparatami ruchomymi, gdyż ten wiek nie kwalifikuje się do leczenia aparatem stałem.

Leczenie wad zgryzu w późniejszym okresie skazane jest już na zastosowanie aparatu stałego, co niestety wiąże się z niemałymi kosztami. Dlatego też, rozpoczynając takie leczenie warto mieć odłożoną odpowiednią ilość pieniędzy, gdyż istotne jest by później nie przerywać rozpoczętego już leczenia.

Clear Aligner to nowa technologia aparatów ortodontycznych. Opiera się na regulowaniu nieprawidłowości zębów za pomocą przezroczystych nakładek i jest alternatywą dla osób, które nie wyobrażają sobie noszenia stałego aparatu na zębach.

Clear Aligner jest techniką korekty wad zgryzu, której główną zasadą jest noszenie przez min. 20 godzin dziennie przezroczystych nakładek. Nie są one cementowane na stałe na zęby i bez najmniejszego problemu w każdej chwili można je wyjąć. W celu uzyskania oczekiwanego efektu leczenia należy je jednak nosić przez cały czas wyznaczony przez lekarza ortodontę.

Clear Aligner występując w postaci nakładek idealnie dopasowanych do zębów sprawia, że większość otaczających nas osób nawet nie zauważa stosowania przez nas tego typu aparatu.

Ze względu na możliwość wyjmowania szyn zachowanie prawidłowej higieny jamy ustnej jest znacznie łatwiejsze niż w przypadku konwencjonalnych aparatów stałych.

Aparat Clear Aligner może być stosowany u młodzieży powyżej 14 roku życia oraz u osób dorosłych.

Leczenie ortodontyczne prowadzone za pomocą tego rodzaju aparatu na zęby może być również łączone z leczeniem innymi aparatami np. w przypadku poważnych wad zgryzu, bądź gdy pacjent chce wcześniej zdjąć aparat stały.

Clear Aligner – leczenie krok po kroku

I etap

Ortodonta po badaniu klinicznym jamy ustnej i profilu twarzy dokonuje wstępnej diagnozy wady zgryzu.

Na pierwszej wizycie zazwyczaj pobierane są wyciski w celu wykonania modeli gipsowych szczęki i żuchwy.

Lekarz przekazuje również skierowanie na wykonanie zdjęcia rentgenowskiego kefalometrycznego tzw. telerentgenogram.

II etap

Ortodonta na podstawie analizy zdjęcia rentgenowskiego oraz modeli gipsowych, jak i wcześniej wykonanego badania jamy ustnej ustala szczegółowy plan leczenia ortodontycznego i przedstawia kosztorys.

Jeżeli pacjent wyraża zgodę na leczenie pobierane są wyciski do w celu wykonania szyn ClearAligner.

III etap

Każdy pacjent otrzymuje trzy szyny Clear Aligner.

Ortodonta następnie określa czas noszenia jednego kompletu i termin kolejnej wizyty.

Na wizytach kontrolnych ortodonta ocenia czy zęby osiągnęły już ustawienie umożliwiające przejście do  kolejnej fazy leczenia, czyli kolejnego kompletu szyn. Czas noszenia jest ustalany indywidualnie dla każdego pacjenta.

IV etap

Leczenie retencyjne, czyli utrwalenie wyników leczenia. Ostatni komplet szyn stosowany jest jako aparat retencyjny. Etap ten może trwać od 6 miesięcy do nawet 3 lat.

W niektórych sytuacjach istnieje konieczność założenia retencji na stałe (czyli przyklejanego metalowego łuku od wewnętrznej strony zębów).

Wady i zalety

Zalety:

• przezroczyste nakładki są prawie niewidoczne
• brak metalowych zamków, pierścieni i innych elementów mogących ranić tak, jak standardowe aparaty ortodontyczne
• nakładki można zdjąć przy szczególnych okazjach, bądź np. do jedzenia, czyszczenia

Wady:

• aparat działa tylko wtedy kiedy jest na zębach dlatego istotne jest by nosić go 20-22 godziny na dobę
• koszt założenia takiego aparatu jest dosyć wysoki
• nadaje się do leczenia niewielkich wad zgryzu
• możliwość wystąpienia reakcji alergicznych na  materiał, z którego wykonane są nakładki
• pacjent może odczuwać początkowo dyskomfort po nałożeniu szyn
• leczenie może obejmować konieczność wykonania od kilku do kilkunastu kompletów nakładek

Clear Aligner – cena leczenia

• konsultacja 80 – 100 zł
• diagnostyka 400-800 zł
• komplet 3 szyn 600-800 zł (leczenie może wymagać wykonania od kilku do nawet kilkunastu nakładek)

Podczas leczenia ortodontycznego pacjent narażony jest na odczuwanie pewnych charakterystycznych dolegliwości, które ze względu na zmienność osobniczą pacjentów mają różne nasilenie. Odpowiednia opieka wykfalifikowanego ortodonty jest w stanie je zminimalizować, a czasami nawet zupełnie wykluczyć.

Drażnienie

Po założeniu aparatu zamki znajdujące się na zębach mogą powodować drażnienie błony śluzowej warg i policzków. Objawia się to pojawieniem małych, bolesnych ranek. Ten stan trwać może do momentu przyzwyczajenia się ciała obcego znajdującego w jamie ustnej. W międzyczasie można smarować podrażnione miejsca preparatami znieczulającymi miejscowo i likwidującymi stany zapalne poleconymi przez ortodontę.

Ból

Przemieszczanie się zębów pod wpływem sił wywieranych działaniem aparatu może również powodować przemijające dolegliwości bólowe po założeniu aparatu i po wizytach kontrolnych kiedy to aparat będzie aktywowany.

Ruchomość zębów

Przemieszczaniu zębów w wyniku działania aparatu może towarzyszyć delikatne rozchwianie zębów, które wywołuje obawy wśród pacjentów, że coś przebiega nieprawidłowo. Zjawisko takie jest jednak zupełnie normalne i po pewnym czasie zęby ponownie są mocno osadzone w koście.

Prawidłowa higiena jamy ustnej jest podstawą podczas prowadzonegp leczenia ortodontycznego. Jest ona istotna przede wszystkim podczas stosowania aparatów stałych, gdyż dostęp do niektórych powierzchni zębów jest znacznie utrudniony, a dodatkowo zwiększona jest podatność na odkładanie się resztek pokarmowych.
Brak odpowiedniej higieny może powodować rozwijanie się ubytków próchnicowych, które nie zostaną wykryte ze względu na ograniczoną widoczność (szczególnie powierzchni stycznych).

Aparaty ruchome

• W przypadku używania aparatów ruchomych wystarczające jest odpowiednie, dokładne szczotkowanie zębów po każdym posiłku.
• Aparat należy czyścić przynajmniej dwa razy dziennie za pomocą osobnej szczoteczki przy użyciu wody z mydłem.
• Należy pamiętać, że kontrola rodziców jest niezbędna, gdyż dziecko może to robić niedbale, nawet nie zdając sobie z tego sprawy.
• Aparat nieużywany powinien zostać umyty, wysuszony i odłożony do specjalnie przygotowanego pudełeczka.

Aparaty stałe

Na rynku dostępnych jest duża ilość przyborów higienicznych ułatwiających utrzymanie zębów i aparatu w czystości:

• szczoteczka do zębów ze specjalnym rowkiem (np. Oral-B Ortho Brush – ok. 12 zł)
• szczoteczka międzyzębowa do czyszczenia przestrzeni wokół aparatu (np. Oral-B Interdental – ok. 16 zł)
• specjalna nić dentystyczna do oczyszczania przestrzeni wokół aparatu posiadająca z jednej stron sztywną końcówkę umożliwiającą przeciągnięcie przy aparacie (np. Oral-B Super Floss – ok. 15 zł)
• płyny do płukania jamy ustnej (np. z serii Ortho Salvia Dental – ok. 17 zł za 200ml, choć wystarczy również używanie zwyłych płukanek do jamy ustnej)